INFORMACION I PERGJITHSHEM MBI PROJEKTIN E PERBASHKET GJKKO - OSBE

Sfondi i Projektit

Mbështetja e një Administrate Drejtësie më Efektive në Çështjet e Korrupsionit e Krimit të Organizuar në Shqipëri përmes Monitorimit të Seancave Gjyqësore

Zbatuar nga Prezenca e OSBE-së në Shqipëri

me mbështetje financiare nga Bashkimi Evropian (BE)

Përmbledhja Ekzekutive:

Ky Projekt është pjesë e një veprimi më të gjerë rajonal të OSBE-së që përqendrohet në mbështetjen e një administrimi më efektiv të drejtësisë në lidhje me rastet e korrupsionit të rëndë dhe krimit të organizuar në Ballkanin Perëndimor. Ndaj synon të kontribuojë në luftën kundër korrupsionit të përhapur dhe sistematik dhe krimit të organizuar, të cilat kanë qenë një kërcënim për stabilitetin dhe prosperitetin afatgjatë në të gjithë rajonin. Për këtë qëllim, OSBE-ja do të rishikojë praktikat në këtë fushë në Ballkanin Perëndimor, do të identifikojë çështje sistemike, do të ofrojë rekomandime dhe do të shpërndajë gjetje për të gjithë aktorët përkatës për veprimet e tyre të mëtejshme të bazuara në prova që synojnë adresimin e administrimit të mangësive në drejtësi.

Duke njohur konvergjencën e qartë të përparësive të BE-së dhe OSBE-së, si dhe ekspertizën unike të OSBE-së në monitorimin e provave, Bashkimi Evropian (BE) do të sigurojë mbështetje financiare për OSBE-në për të zbatuar projektin në partneritet me ta.

Prezenca e OSBE-së në Shqipëri (këtu e tutje “Prezenca”) synon që përmes këtij projekti të mbështesë gjyqtarët dhe prokurorët në Shqipëri për të siguruar reagimin e tyre efektiv ndaj krimit të organizuar dhe korrupsionit (KOK) sipas standardeve ndërkombëtare. Për këtë qëllim, projekti do të monitorojë seancat gjyqësore dhe do të ofrojë rekomandime politikash që synojnë të adresojnë boshllëqet e identifikuara në sistemin gjyqësor ose përgjigjen e drejtësisë penale ndaj KOK në Shqipëri.

Projekti do të zbatohet duke përdorur dy metoda plotësuese, monitorimin e provave dhe diskutimet pjesëmarrëse të politikave. Kështu ai përfshin dy komponentë kryesorë, përkatësisht:

- Kryerja e një monitorimi sistematik të çështjeve të zgjedhura të KOK duke:

a zbatuar një metodologji gjithëpërfshirëse për monitorimin e provave, zhvilluar si pjesë e nismës rajonale;

b vëzhguar rregullisht çështjet e zgjedhura dhe kryer analiza të hollësishme të vendimit të gjykatës dhe aktakuzave;

c raportuar mbi gjetjet mbi efektivitetin dhe cilësinë e përgjigjes gjyqësore ndaj çështjeve të korrupsionit dhe krimit të organizuar, dhe dhënia e rekomandimeve për përmirësim.

- Mbështetja e një zbatimi efektiv të masave të propozuara të politikave nga palët përkatëse të interesuara dhe mbështetja e pronësisë lokale duke:

a ndërtuar kapacitetet e zyrtarëve të sapoemëruar përmes një sërë veprimtarish me homologët;

b nxitur bashkëpunimin rajonal midis institucioneve shqiptare dhe homologëve të tyre në rajon për të shkëmbyer përvojën dhe mësimet e marra;

c ndërgjegjësuar organizatat jo qeveritare (OJQ) dhe mediat mbi rëndësinë e gjetjeve të monitorimit.

Projekti ka filluar zbatimin më 1 janar 2021 dhe do të zgjasë deri më 31 dhjetor të vitit 2023.

Historiku dhe Justifikimi:

Analiza e situatës sipas përgjigjes gjyqësore ndaj KOK-ut në Shqipëri dhe besimit të publikut

Reagimi efektiv dhe efikas gjyqësor ndaj korrupsionit dhe krimit të organizuar mbetet sfidë e madhe për autoritetet shqiptare në përpjekjet e tyre për të çuar më tej sundimin e ligjit në vend dhe për të rivendosur besimin e publikut në punën e institucioneve gjyqësore. Një nga pengesat kryesore në sigurimin e një gjyqësori të pavarur, të paanshëm dhe të përgjegjshëm ka qenë niveli i lartë i korrupsionit në vetë sistemin gjyqësor, i cili pengoi një hetim efektiv dhe gjykim të çështjeve të KOK-ut, duke promovuar kështu më tej kulturën e mosndëshkimit.

Sfidat e mbetura në zbatimin e reformës në drejtësi

Në vitin 2015, BE-ja dhe partnerë të tjerë kryesorë ndërkombëtarë u kanë kërkuar autoriteteve shqiptare të ndërmarrin ndërhyrje të strukturuara dhe sistematike në gjyqësor, si një masë e domosdoshme për të luftuar nivelin e lartë të korrupsionit dhe krimit të organizuar në vend. Për të adresuar çështjet e mbetura, autoritetet shqiptare, të mbështetura nga BE-ja, SHBA-ja, OSBE-ja dhe organizata të tjera ndërkombëtare, filluan një reformë gjithëpërfshirëse në drejtësi në vitin 2016 duke miratuar një paketë gjithëpërfshirëse ndryshimesh kushtetuese së bashku me 27 ligje “urgjente”. Shtyllat kryesore të zbatimit të reformës përfshijnë: (i) verifikimin e 800 prokurorëve dhe gjyqtarëve në detyrë; (ii) krijimin e institucioneve të reja vetëqeverisëse, veçanërisht Këshillin e Lartë Gjyqësor (KLGJ), Këshillin e Lartë të Prokurorisë (KLP) dhe Inspektoratin e Lartë; dhe (iii) krijimin e strukturave të veçanta gjyqësore për luftën kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit.

Zbatimi i reformës ka hasur pengesa dhe vonesa të konsiderueshme. Problemet kryesore të vazhdueshme kanë të bëjnë me vonesat në verifikimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve, të cilat për pasojë prodhuan një efekt domino duke shkaktuar shtyrje të vazhdueshme në krijimin e organeve vetëqeverisëse, përfshirë krijimin e strukturave të veçanta gjyqësore për luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar që do të marrin kompetencat për të hetuar, ndjekur penalisht dhe gjykuar raste të korrupsionit dhe krimit të organizuar.

Sapo këto institucione të reja të fillojnë të përpunojnë rastet e para, ka shumë të ngjarë që ato të hasin probleme/sfida shtesë në nivelin operativ, që mund të pengojnë më tej kapacitetet e tyre për të gjykuar në mënyrë efektive dhe efikase rastet e korrupsionit dhe krimit të organizuar. Gjerësisht, duke marrë parasysh që SPAK është një risi në strukturën gjyqësore shqiptare, parashikohet që një numër çështjesh të lindin para dhe pasi të bëhet plotësisht funksionale, duke shkaktuar kështu vonesa të mëtejshme në përpunimin dhe gjykimin e çështjeve të KOK-ut.

Rëndësia e programit të monitorimit të seancave gjyqësore nga OSBE-ja

OSBE-ja ka një përvojë të madhe në luftën kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit. Në veçanti, operacionet në terren në Evropën Jug-Lindore dhe Zyra për Institucione Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut (ODIHR) janë të përfshira në një larmi aktivitetesh duke përfshirë këtu edhe: forcimin e kuadrit ligjor dhe institucioneve të vendeve pritëse; ndërgjegjësimi dhe ngritja e kapaciteteve të shoqërisë civile; dhe promovimin e institucioneve më transparente dhe të përgjegjshme. Në të kaluarën, Prezenca ka zbatuar disa projekte monitorimi të seancave gjyqësore që synojnë vlerësimin dhe analizimin e zbatimit të ligjeve të reja të procedurave civile dhe administrative. Sidoqoftë, së fundmi, monitorimi i çështjeve penale nuk ka qenë në fokusin e aktiviteteve të Prezencës, kryesisht për shkak të mungesës së burimeve financiare dhe njerëzore. Sidoqoftë, Prezenca ka mbështetur efikasitetin e procedurave gjyqësore duke zbatuar ndërgjegjësimin e synuar dhe aktivitetet e ndërtimit të kapaciteteve në të gjithë vendin. Me përvojën e saj në mbështetjen e institucioneve gjyqësore dhe reformën legjislative, Prezenca është në gjendje për të zhvilluar dhe zbatuar një program gjithëpërfshirës monitorimi të gjykimit që synon vlerësimin e reagimit gjyqësor ndaj rasteve të korrupsionit dhe krimit të organizuar në mënyrë objektive dhe sistematike, që të rritet efektiviteti dhe efikasiteti i kapaciteteve të gjyqësorit dhe prokurorisë në hetimin, ndjekjen penale dhe gjykimin e çështjeve të tilla.

Ky projekt do të zbatohet si pjesë e një veprimi rajonal të financuar nga Bashkimi Evropian, nën drejtimin e përgjithshëm dhe bashkërendimin nga Qendra e Parandalimit të Konfliktit të OSBE-së (QPK), së bashku me Misionet në terren të OSBE-së në Evropën Juglindore dhe me ndihmën e ekspertëve nga Zyra e OSBE-së për Institucionet Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut (OSBE/ODIHR). Është në përputhje me mandatin e Prezencës së OSBE-së në Shqipëri për të promovuar, ndër të tjera, sundimin e ligjit në vend.

Objektiv Projekti:

Të mbështesë përgjigjen më efektive të gjyqësorit mbi korrupsionin dhe krimin e organizuar në Shqipëri.

Rezultatet dhe Aktivitetet e Projektit:

Rezultat Projekti 1: Monitorimi i seancave gjyqësore për çështjet e korrupsionit dhe krimit të organizuar zbatohet në Shqipëri.

Aktiviteti 1.1: Përgatitja për Monitorimin e Provës - Faza e Fillimit. Gjatë fazës fillestare, Prezenca do të kryejë një sërë aktivitetesh të nevojshme për të hapur rrugën përpara se të fillojë monitorimi i seancave gjyqësore. Prezenca do të bashkëpunojë me ODIHR-in për përditësimin e metodologjive ekzistuese të monitorimit të seancave gjyqësore të OSBE-së në një metodologji të kryer posaçërisht që të përputhet me fokusin thelbësor të programit rajonal të monitorimit të seancave gjyqësore. Stafi nga Prezenca do të mbledhë të dhëna të nivelit të juridiksionit për të kontribuar në përgatitjen e një Raporti Fillestar që do të përgatitet në kuadrin e veprimit rajonal.

Aktiviteti 1.2: Zhvillimi i studimit fillestar. Studimi fillestar do të sigurojë një pasqyrë të kuadrit ligjor vendas dhe përputhjen e tij me standardet përkatëse ndërkombëtare. Për më tepër, studimi do të përfshijë gjithashtu hartëzimin e çështjeve dhe vlerësimin paraprak të kapaciteteve të institucioneve gjyqësore që synon të sigurojë informacionin e nevojshëm për zhvillimin e kritereve për përzgjedhjen e çështjeve që do të monitorohen.

Aktiviteti 1.3: Ndërtimi i kapaciteteve të stafit monitorues. Prezenca, në bashkëpunim me OSBE/ODIHR-in, do të organizojë një seancë trajnimi të përbashkët në Tiranë për vëzhguesit e seancave gjyqësore. Trajnimi do të sigurojë që monitoruesit e gjykimit të jenë të informuar mbi (i) parimet e përgjithshme të monitorimit të seancave gjyqësore; (ii) zbatimi i metodologjisë së monitorimit të gjykimit të projektit, si dhe mbi (iii) ligjin përkatës penal dhe procedural. Trajnimi gjithashtu do të pajisë vëzhguesit e seancave gjyqësore me njohuri dhe aftësi kritike për të identifikuar çështje të mundshme shqetësuese gjatë vëzhgimeve të seancave, dhe për të raportuar mbi gjetjet në mënyrë të saktë dhe objektive.

Aktiviteti 1.4: Kryerja e monitorimit të provës. Monitorimi i seancave gjyqësore do të fillojë menjëherë pas përfundimit të Fazës Fillestare dhe do të përfshijë monitorimin, vëzhgimin e seancave gjyqësore dhe rishikimin e dokumenteve publike të tilla si aktakuzat, aktgjykimet, vendimet e apelit dhe vendimet gjyqësore mbi marrëveshjet e fajësisë. Parimet e mosndërhyrjes, objektivitetit, paanësisë, profesionalizmit dhe konfidencialitetit, siç theksohen në trajnimin për stafin monitorues, do të respektohen gjatë zbatimit të projektit.

Rezultat Projekti 2: Identifikohen çështje sistematike në lidhje me përgjigjen gjyqësore ndaj korrupsionit dhe krimit të organizuar në Shqipëri.

Aktiviteti 2.1: Grumbullimi dhe analizimi i të dhënave. Sipas raporteve ditore të prodhuara nga seancat dëgjimore, dhe analizën e çështjeve sipas treguesve të miratuar dhe metodologjinë e monitorimit, ekipi i Projektit do të kryejë një analizë të plotë të të gjitha rasteve të monitoruara, duke lejuar një pasqyrë më gjithëpërfshirëse të situatës në Shqipëri. Analiza do të përqendrohet në vlerësimin diagnostik të boshllëqeve dhe tendencave specifike të përfituesve në përgjigjen gjyqësore ndaj KOK-ut në tre nivele: legjislativ, institucional dhe niveli individual i kapacitetit.

Aktiviteti 2.2: Kryerja e analizës së mediave. Paralelisht me aktivitetin e monitorimit të seancave të gjykimit, vëzhguesit e seancave do të kryejnë një analizë mediatike për të plotësuar dhe kontribuar në analizën kontekstuale në të cilën gjykohen çështjet. Në veçanti, qëllimi i këtij aktiviteti do të jetë të analizojë nëse mbulimi mediatik i çështjeve të zgjedhura për monitorimin e seancave për gjykim minon pandehja e pafajësisë ose ushtron presion të padrejtë mbi gjyqësorin.

Aktiviteti 2.3: Konsultime dhe forume diskutimi. Konsultimet dhe forumet e diskutimit do të kryhen rregullisht gjatë zbatimit të projektit për të plotësuar të dhënat dhe analizat e mbledhura nga gjykimi dhe monitorimi i mediave.

Rezultat Projekti 3: Rekomandimet për një përgjigje efektive gjyqësore ndaj korrupsionit dhe krimit të organizuar u ofrohen autoriteteve vendase dhe identifikohen mësimet e nxjerra për Shqipërinë

Aktiviteti 3.1: Zhvillimi i rekomandimeve. Bazuar në çështjet sistemike në përgjigjen gjyqësore të KOK-ut të identifikuara përmes analizës së çështjeve, analizave të mediave, si dhe konsultimeve dhe forumeve të diskutimit, projekti do të prodhojë rekomandime konkrete, të bëra personalisht, për një përgjigje më efektive ndaj këtyre çështjeve.

Aktiviteti 3.2: Shpërndarja dhe ndjekja e rekomandimeve. Gjetjet dhe rekomandimet do t'u shpërndahen palëve kryesore të interesuara si në vend ashtu edhe në rajon. Ato do të prezantohen dhe diskutohen në ngjarje rajonale me profil të lartë me pjesëmarrje të nivelit të lartë nga profesionistë të sektorit të drejtësisë.

Rezultat Projekti 4: Ndërgjegjësim i shtuar për rekomandimet nga palët kryesore të interesuara.

Aktiviteti 4.1: Shtrirja e shoqërisë civile, medias dhe aktorëve të tjerë të përfshirë në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar. Prezenca do të zhvillojë fushata mediatike dhe informuese në mënyrë që të informojë publikun mbi gjetjet dhe rekomandimet nga aktivitetet e monitorimit, duke siguruar kështu vëzhgimin e nevojshëm publik mbi punën e gjyqësorit në përpunimin e çështjeve të korrupsionit dhe krimit të organizuar.

 

Nënshkrimi i Marreveshjes së Bashkepunimit

Më 11 gusht 2021, pranë Gjykatës së Posaçme për Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar, Z.Vincenzo Del Monaco, Ambasadori i OSBE-së në Shqipëri, Znj. Irena GJOKA , Kryetare në detyrë të Gjykatës së Posaçme të Shkallës së Parë për Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar dhe Znj. Nertina KOSOVA, Kryetare në detyrë të Gjykatës së Posaçme të Apelit për Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar, nënshkruan Marrëveshjen e Bashkëpunimit, mbi zbatimin e Projektit të financuar nga BE-ja për “Mbështetjen e një Administrimi më Efikas të Drejtësisë në Çështjet e Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar në Shqipëri”, nëpërmjet monitorimit të seancave gjyqësore.

Ambasadori Del Monaco shprehu mirënjohjen për punën e përkushtuar të GJKKO-së, si dhe për bashkëpunimin e deritanishëm ndërmjet insitucioneve. Ky program është pjesë e një projekti tërësisht Rajonal, ku Shqipëria, si shtet pjesëmarrës konkuron me vendet e tjera të Rajonit. Qëllimi dhe sfida e programit do të jetë në funksion të  efikasitetit të rasteve të korrupsionit dhe krimit të organizuar, me qëllim rritjen e dhënies së drejtësisë në përputhje me standartet ndërkombëtare dhe ato europiane, duke formuar një sistem gjyqësor të denjë për Shqipërinë Europiane.